De bedrijfscultuur van IKEA is geobsedeerd door lista, wat vertaald kan worden als “het hoofd boven water houden”. En met “het redden” bedoelen ze blijkbaar “zo zuinig zijn dat het nauwelijks nog legaal is”.

IKEA verkoopt 28 miljard euro per jaar of ongeveer 30 miljard dollar, afhankelijk van de wisselkoers, en is daarmee het grootste meubelbedrijf ter wereld. IKEA staat bekend om zijn wereldwijde functionele minimalisme, Zweedse gehaktballen en betaalbaarheid. Het gerucht gaat dat 1 op de 10 Europeanen verwekt is in een IKEA bed.

Wat echter minder bekend is, is dat IKEA niet alleen niet beursgenoteerd is, maar dat het technisch gezien een non-profit organisatie is.

Hoe is dat mogelijk, vraagt u zich misschien af?

Nou, dat is ingewikkeld. Ik bedoel heel ingewikkeld. Maar om te begrijpen hoe IKEA geld verdient, is het belangrijk om te kijken hoe het bedrijf georganiseerd is.

I.K.E.A. = Ingvar Kamprad Elmtaryd Agunnaryd

IKEA https://znaki.fm/nl/teams/ikea-nederland/ werd opgericht door Ingvar Kamprad, die in 1953 het eerste IKEA woonwarenhuis opende in Älmhult, Zweden. In 1963 opende IKEA zijn eerste woonwarenhuis buiten Zweden, in Olso, Noorwegen. Tien jaar later had IKEA zich over heel Europa uitgebreid. Al snel breidde het uit naar Noord-Amerika, Australië en Azië. Het grootste IKEA woonwarenhuis is gevestigd in het Gwangmyeong Station in Seoul, op maar liefst 59.000 m2. Er werken nu meer dan 147.000 mensen in 315 woonwarenhuizen – of zoals IKEA ze noemt “medewerkers” – in 27 landen.

Maar IKEA is niet echt een Zweeds bedrijf meer. Het wordt feitelijk bestuurd door een bedrijf genaamd INGKA Holding, dat op zijn beurt bestuurd wordt door een Nederlandse stichting – een van belasting vrijgestelde stichting zonder winstoogmerk – waaraan Ingvar Kamprad in 1982 zijn eigendomsaandelen overdroeg. Het doel van Stichting Ingka is om “de vooruitgang van interieurdesign te bevorderen, en de organisatie heeft onlangs haar filantropische agenda uitgebreid om zich te richten op kinderen in ontwikkelingslanden.

Stichting Ingka is eigenaar van Ingka holdings die de meeste winkels op franchiseniveau bezit. Vorig jaar doneerde Stichting Ingka 104 miljoen euro, maar de rest gaat naar de exploitatie van de IKEA woonwarenhuizen en wordt als buffer bewaard.

Het gebruik van de stichtingsstructuur was een manier om, zoals op de IKEA website staat, “een eigendomsstructuur en een organisatie te creëren die staan voor onafhankelijkheid en een langetermijnbenadering”. Het feit dat IKEA een non-profit organisatie is, minimaliseert de belastingdruk en het financiële toezicht waaraan het bedrijf onderworpen is. Dankzij de belastingvoordelen voor non-profitorganisaties betaalt IKEA gemiddeld 33 keer minder belasting dan vergelijkbare concurrenten met winstoogmerk. Vorig jaar betaalde IKEA slechts 3,5% belasting op een omzet van 27 miljard dollar. Ingvar Kamprad heeft ooit verklaard dat de uitgebreide belastingontwijkingsconstructies van IKEA gewoon “een natuurlijk onderdeel zijn van de lage-kostencultuur van het bedrijf”.

In 1982 richtte Kamprad ook het bedrijf Inter IKEA Systems B.V. op, dat eigenaar is van het IKEA concept en handelsmerk. Drie procent van de inkomsten van elk IKEA woonwarenhuis gaat naar Inter IKEA, als een soort royalty. Deze inkomsten komen vervolgens terecht op de rekeningen van een reeks offshore holdings. Inter IKEA is eigendom van een stichting in Liechtenstein, Interogo genaamd, een bedrijfsfonds voor noodgevallen. Interogo werd in 1989 opgericht om “de onafhankelijkheid en de levensduur van het IKEA Concept veilig te stellen”, en wordt gecontroleerd door de familie Kamprad.

Laten we het even samenvatten:

Stichting INGKA Foundation is een Nederlandse non-profit organisatie die eigenaar is van INGKA Holding B.V. INGKA Holding B.V. is eigenaar van de IKEA Groep. De IKEA Groep bestaat uit de woonwarenhuizen, productontwikkeling, toeleveringsketen en industrie.

Los van de IKEA Groep staat de Inter IKEA Groep. De Interogo Foundation, een andere stichting zonder winstoogmerk, is gevestigd in Lichtenstein en is eigenaar van Inter IKEA Holding, S.A. Inter IKEA Holding heeft op haar beurt divisies die verantwoordelijk zijn voor financiën, onroerend goed en het IKEA concept en handelsmerken. Alle IKEA woonwarenhuizen zijn franchises, waarvan de meeste rechtstreeks eigendom zijn van de IKEA Groep, en moeten drie procent van de omzet betalen aan de Inter IKEA Groep voor licenties en merknamen.

In principe is de structuur van IKEA ontworpen om belastingen en openbaarmakingen te minimaliseren, IKEA immuun te maken voor eventuele overnames en ervoor te zorgen dat de familie Kamprad winst blijft maken.